Làm việc tại Nhật Bản là ước mơ của nhiều người Việt, nhưng cũng đi kèm không ít lo lắng về tính ổn định nghề nghiệp. Một trong những thắc mắc phổ biến nhất là: công ty Nhật có cho nghỉ việc đột ngột không? Câu hỏi này không chỉ phản ánh mối quan tâm về pháp lý, mà còn liên quan đến sự an tâm khi sinh sống và làm việc lâu dài tại Nhật.
Quy định pháp luật Nhật Bản về chấm dứt hợp đồng lao động
Tại Nhật Bản, việc chấm dứt hợp đồng lao động không thể thực hiện tùy tiện. Luật Lao động Nhật Bản quy định rõ ràng rằng doanh nghiệp chỉ được phép cho nhân viên nghỉ việc trong những trường hợp hợp lý và phải tuân thủ đúng quy trình. Mục tiêu của quy định này là bảo vệ người lao động, hạn chế tình trạng sa thải không công bằng.
Một trong những quy định quan trọng là nghĩa vụ báo trước ít nhất 30 ngày nếu công ty muốn chấm dứt hợp đồng lao động. Nếu không thể báo trước, công ty bắt buộc phải trả lương tương ứng với số ngày thiếu so với quy định. Đây là điều bắt buộc, kể cả khi người lao động đang trong thời gian thử việc.
Ngoài ra, để được quyền chấm dứt hợp đồng, doanh nghiệp phải chứng minh có lý do hợp lý như: hiệu quả công việc không đạt yêu cầu, vi phạm nội quy nghiêm trọng hoặc do tái cấu trúc tổ chức. Trường hợp không có lý do chính đáng, việc sa thải có thể bị coi là trái luật và bị tòa án bác bỏ nếu có tranh chấp xảy ra.
Các trường hợp công ty Nhật có thể cho nghỉ việc
Việc chấm dứt hợp đồng tại Nhật không diễn ra tùy tiện, mà thường rơi vào một số trường hợp cụ thể như năng lực yếu, vi phạm nội quy nghiêm trọng hoặc công ty tái cơ cấu, cắt giảm nhân sự.
Do năng lực không đáp ứng yêu cầu công việc
Ở Nhật, nếu một nhân viên không đạt được kỳ vọng về hiệu suất hoặc kỹ năng sau một thời gian làm việc, công ty có thể cân nhắc chấm dứt hợp đồng. Tuy nhiên, quá trình này không diễn ra ngay lập tức. Người lao động thường được cảnh báo trước bằng các buổi đánh giá định kỳ, hướng dẫn cải thiện hoặc luân chuyển vị trí. Nếu sau nhiều nỗ lực vẫn không tiến triển, công ty mới cân nhắc cho nghỉ việc một cách hợp lý.
Do vi phạm nội quy nghiêm trọng
Những hành vi như gian lận tài chính, sử dụng sai tài sản công ty, bạo lực nơi làm việc, quấy rối hoặc tiết lộ thông tin bảo mật,… có thể dẫn đến việc bị chấm dứt hợp đồng ngay lập tức. Trong trường hợp này, công ty có quyền sa thải không cần báo trước, nhưng phải có bằng chứng cụ thể và quy trình xử lý nội bộ rõ ràng.
Do tái cơ cấu, sáp nhập hoặc cắt giảm nhân sự
Khi doanh nghiệp gặp khó khăn tài chính hoặc cần sắp xếp lại cơ cấu tổ chức, việc cho nghỉ việc vì lý do khách quan có thể xảy ra. Tuy nhiên, công ty cần chứng minh rằng họ đã nỗ lực hết mức để giữ nhân viên, và quyết định sa thải là bất khả kháng. Thông thường, nhân viên trong diện bị cắt giảm sẽ được thông báo trước, hỗ trợ tìm việc mới hoặc nhận khoản bồi thường tương ứng.
Tình huống thực tế và hiểu lầm thường gặp
Nhiều người Việt làm việc tại Nhật cảm thấy mình bị cho nghỉ “đột ngột”, nhưng thực chất là do không hiểu quy trình pháp lý hoặc không nhận biết được các dấu hiệu cảnh báo trước đó. Ví dụ, việc bị luân chuyển công việc liên tục, đánh giá kém nhiều kỳ hoặc trao đổi riêng từ quản lý thường là tín hiệu cảnh báo. Vì thiếu kỹ năng giao tiếp hoặc không quen văn hóa “không nói thẳng” ở Nhật, người lao động dễ hiểu lầm rằng công ty đột ngột cắt hợp đồng.
Người lao động có bị cho nghỉ việc đột ngột không?
Khái niệm “nghỉ việc đột ngột” thường được hiểu là nghỉ mà không hề có dấu hiệu báo trước hoặc thông báo chính thức từ phía công ty. Tuy nhiên, theo quy định của Luật Lao động Nhật Bản, việc chấm dứt hợp đồng phải được thông báo ít nhất 30 ngày trước hoặc bồi thường tương đương. Như vậy, về mặt pháp lý, công ty không có quyền cho nghỉ việc hoàn toàn “đột ngột” nếu không có lý do đặc biệt và không tuân thủ đúng quy trình.
Tuy nhiên, trên thực tế, nhiều người lao động – đặc biệt là người nước ngoài – vẫn cảm thấy bị “đuổi việc bất ngờ”. Nguyên nhân chính đến từ việc không nhận ra các dấu hiệu báo trước như đánh giá công việc kém, bị nhắc nhở liên tục, không được giao nhiệm vụ mới hoặc bị cô lập trong nội bộ. Ngoài ra, sự khác biệt văn hóa cũng góp phần khiến người lao động không hiểu rõ những ngụ ý từ cấp trên, dẫn đến cảm giác bị cho nghỉ “ngay tức thì”.
Trong trường hợp bị chấm dứt hợp đồng mà không rõ lý do hoặc không được thông báo trước đúng thời hạn, người lao động có quyền:
- Rà soát lại hợp đồng lao động, đặc biệt là các điều khoản về chấm dứt hợp đồng.
- Liên hệ với tổ chức hỗ trợ người lao động nước ngoài như Hello Work, trung tâm tư vấn người Việt tại Nhật, hoặc tổ chức công đoàn trong công ty (nếu có).
- Tham khảo ý kiến luật sư hoặc gửi đơn khiếu nại đến Sở Lao động địa phương nếu thấy quyền lợi bị xâm phạm.
Việc nắm rõ quy định và chủ động phản hồi kịp thời là cách tốt nhất để bảo vệ quyền lợi hợp pháp của bản thân trong môi trường làm việc tại Nhật.
Cách công ty Nhật xử lý khi muốn kết thúc hợp đồng
Không giống như một số quốc gia có thể đơn phương cắt hợp đồng bất ngờ, các công ty Nhật Bản thường thực hiện quy trình chấm dứt hợp đồng một cách cẩn trọng, minh bạch và có tính nhân văn nhất định. Dưới đây là các bước phổ biến trong quá trình này:
Thông báo và trao đổi trực tiếp với người lao động
Khi có ý định cho nghỉ việc, công ty thường sắp xếp buổi trao đổi riêng với nhân viên để trình bày lý do, đánh giá tình hình và lắng nghe phản hồi. Quá trình này có thể diễn ra nhiều lần trong vài tuần, tạo cơ hội để người lao động cải thiện hoặc chuẩn bị tâm lý. Việc trao đổi thường được thực hiện tế nhị, tránh gây sốc cho người lao động.
Ký thông báo nghỉ việc có hiệu lực pháp lý
Nếu quyết định chấm dứt được đưa ra, công ty sẽ cung cấp văn bản thông báo chính thức, trong đó ghi rõ ngày chấm dứt hợp đồng, lý do và các điều khoản liên quan. Người lao động cần xác nhận bằng chữ ký để hoàn tất thủ tục. Trong một số trường hợp, nếu không đồng ý, người lao động có thể từ chối ký và yêu cầu xem xét lại.
Hỗ trợ tìm việc mới hoặc giấy giới thiệu (nếu có)
Một số doanh nghiệp Nhật có chính sách hỗ trợ sau nghỉ việc như giới thiệu việc làm thông qua công ty đối tác, cung cấp giấy giới thiệu hoặc hướng dẫn đăng ký tại Hello Work. Dù không bắt buộc theo luật, nhưng đây là nét văn hóa nhân sự khá phổ biến, thể hiện sự tôn trọng người lao động ngay cả khi kết thúc hợp tác.
Cách phòng tránh bị cho nghỉ việc bất ngờ khi làm tại Nhật
Dù pháp luật Nhật Bản có những quy định rõ ràng nhằm bảo vệ người lao động, việc chủ động phòng tránh các rủi ro vẫn là điều cần thiết – nhất là với người nước ngoài chưa quen môi trường làm việc. Dưới đây là một số lời khuyên thực tế giúp bạn hạn chế nguy cơ bị cho nghỉ việc một cách bất ngờ:
- Hiểu rõ nội quy và văn hóa công ty: Mỗi doanh nghiệp tại Nhật đều có nội quy riêng về thời gian, thái độ, giao tiếp và quy trình xử lý công việc. Việc không nắm vững hoặc vi phạm lặp lại sẽ khiến bạn nhanh chóng bị đánh giá thấp.
- Chủ động tiếp thu góp ý và cải thiện: Trong văn hóa Nhật, góp ý thường được đưa ra gián tiếp. Nếu bạn được nhắc nhở, luân chuyển công việc hoặc ít được giao nhiệm vụ mới, đó có thể là tín hiệu cần xem lại hiệu suất làm việc.
- Giao tiếp thường xuyên với cấp trên: Đừng ngại đặt câu hỏi hoặc xin phản hồi định kỳ từ quản lý. Việc này không chỉ thể hiện thái độ cầu tiến mà còn giúp bạn phát hiện sớm những điều chưa phù hợp để điều chỉnh.
- Tăng cường kỹ năng chuyên môn và ngôn ngữ: Người lao động có năng lực tốt và thái độ tích cực luôn được ưu tiên giữ lại khi công ty tái cơ cấu. Đầu tư vào bản thân là cách bền vững nhất để giữ vững vị trí của mình.
Chủ động, linh hoạt và luôn học hỏi chính là chìa khóa để bạn không chỉ duy trì công việc ổn định tại Nhật mà còn có cơ hội phát triển sự nghiệp lâu dài.
Dù có hệ thống pháp luật rõ ràng và quy trình nhân sự minh bạch, thực tế vẫn khiến nhiều người thắc mắc công ty Nhật có cho nghỉ việc đột ngột không. Câu trả lời phụ thuộc vào hiểu biết và sự chuẩn bị của người lao động. Khi nắm rõ quyền lợi, ứng xử linh hoạt và chủ động nâng cao năng lực, bạn hoàn toàn có thể tránh được rủi ro và xây dựng sự nghiệp ổn định, lâu dài tại Nhật Bản.
Nhân Trí